طبقه بندی گالی ها بر اساس ویژگی های مورفومتریک آنها به مطالعه موردی منطقه صلوات آباد- بیجار

یکی از مهم ترین منابع هر کشوری خاک می باشد. امروزه فرسایش آن و تولید رسوب معضلی است که روزبه روز روند افزایشی پیدا می کند و موجب از دست رفتن خاک سطحی دامنه ها، انباشت رسوب در مخازن سدها، رسوب گذاری در کانال ها و خسارت هنگفت به اقتصاد کشور می شود. فرسایش خاک به وسیله آب یکی از مهم ترین فرایندهای تخریب سرزمین به ویژه در مناطق نیمه خشک به شمار می آید. از میان انواع مختلف اشکال فرسایش آبی، فرسایش گالی یکی از مهم ترین رخدادهای موثر در نابودی خاک، تغییر منظم زمین و منابع آب و پسرفت اراضی است. در این تحقیق گالی های منطقه صلوات آباد- بیجار مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت. این گالی ها حجم زیادی رسوب را وارد سر شاخه های رودخانه قزل اوزن در منطقه می کنند. جهت مطالعه دقیق ابعاد گالی ها، چهل و یک گالی با استفاده از نقشه برداری زمینی مورد مطالعه قرار گرفتند، از هر گالی شیب و سه مقطع برداشت گردید. پارامترهای عرض، عمق، نسبت عرض به عمق، زاویه کانال و پارامترهای شکل گالی از مقاطع عرضی برداشت شده محاسبه گردید. میانگین هر سه پارامتر مقطع به عنوان معیار در نظر گرفته شد. سپس داده های مذکور با استفاده از نرم افزار spss خوشه بندی شدند و با آنالیز واریانس تأثیر هر متغیر در خوشه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای بررسی تفاوت یا عدم تفاوت هر یک از متغیرها با لیتولوژی از آزمون یومن ویتنی استفاده شد. بر اساس خوشه بندی انجام شده گالی ها در سه خوشه تقسیم بندی شدند که بیست و چهار گالی در خوشه یک، پانزده گالی در خوشه دوم و دو گالی نیز در خوشه سوم قرار گرفتند. به طور کلی خوشه یک با شیب نسبتاً زیاد، زاویه مرکزی کم، نسبتاً عمیق، نسبت عرض به عمق کم، خوشه دوم با شیب زیاد، زاویه مرکزی کم، عمق زیاد، نسبت عرض به عمق کم، خوشه سوم پرشیب، زاویه مرکزی زیاد، عمق کم و نسبت عرض به عمق زیاد تقسیم بندی شدند. در سه خوشه بین شاخص شکل هم تفاوتی دیده نمی شود. نتایج تست همگنی نشان می دهد که از بین عوامل مختلف فقط شیب در گالی های منطقه تأثیرگذار بوده است و بقیه پارامتر ها به عنوان عامل مستقیم در گالی ها تأثیرگذار نبوده اند، از این رو نتیجه می گیریم در منطقه مورد مطالعه شاخص های مورفومتری نمی توانند به عنوان عامل موثر در خوشه بندی دخالت داشته باشند. همچنین تفاوت بین تعداد گالی های محدوده مورد مطالعه با فاکتور های شکل دامنه، کاربری اراضی، میزان حساسیت به گالی، شیب و جهت دامنه با استفاده از آزمون کروسکال والیس مورد بررسی قرار گرفت، نتایج این آزمون نشان داد که بین تعداد گالی ها با فاکتور های نامبرده در سطح معنی داری 05/0 تفاوت مشخصی وجود دارد. به طور کلی گالی های منطقه دارای پروفیل عرضی v شکل می باشند، گالی ها بر اساس عمق تقسیم بندی شدند که 7/31 درصد از آن ها عمیق و 3/68 درصد کم عمق می باشند. با توجه به نقشه حساسیت گالی ها، 4/2 درصد از گالی ها در منطقه با حساسیت متوسط، 7/31 درصد در منطقه با حساسیت زیاد و 9/65 درصد نیز در منطقه با حساسیت خیلی زیاد مشاهده شد.